Fasada – więcej niż „okładka” budynku?

Fasada budynku to jedna z najbardziej integralnych elementów projektu budynku – poniekąd definiuje ona jego charakter. To jeden z elementów konstrukcji, który zapewnia architektom szanse eksperymentowania, zaprezentowania talentu, wizji i ożywienia swoich projektów.

Początkowo elewacja była po prostu produktem ubocznym materiału używanego do budowy ścian, ponieważ powierzchnie zewnętrzne i wewnętrzne się nie różniły. Stopniowo, wraz ze wzrostem znaczenia estetyki, zewnętrzna warstwa ludzkich schronów nabierała przyjemnych dla oka uszlachetnień. Na przestrzeni dziejów materiały, z których budujemy, wpływały na miejsca, w których żyjemy – od rangi i powagi kamiennych zamków i kościołów, po ciepło i przytulność drewnianych budynków.
 
Dzisiejsi architekci mają do dyspozycji bogatą paletę wysokowydajnych materiałów, dzięki czemu budynki mogą być nietypowe i rzucające się w oczy, a jednocześnie oferują wyjątkowy komfort i bezpieczeństwo. W raporcie CBOS „Polacy o architekturze” 98% badanych stwierdziło, że harmonijny i spójny krajobraz miejski wpływa na lepsze samopoczucie i wzrost wydajności pracy.
 
Ludzkość opracowała wiele materiałów do pokrycia elewacji. Niektóre z nich pochodziły bezpośrednio z materiałów okrywających ściany – drewno, kamień, cegła; inne zostały opracowane jako materiały pokryciowe i różniły się od materiałów stosowanych do budowy ścian. Takimi materiałami są tynk, płytki ceramiczne, a także niedawno opracowane ściany osłonowe ze stali, aluminium i szkła.
 
Jakie znaczenie ma elewacja budynku w architekturze?
 
Elewacja budynku to okazja do zaprezentowania designu – nadaje wyjątkowości dla całej konstrukcji. Oprócz cech estetycznych, elewacja odgrywa kluczową rolę w łączeniu zewnętrznych części budynku z jego wnętrzem – może pomóc w znacznym obniżeniu energii (chłodzenie budynku lub jego nagrzewanie), chroni przed warunkami atmosferycznymi i korozjami oraz zapewnia wysoki poziom komfortu akustycznego.
 
Każda elewacja budynku musi być traktowana i projektowana jako integralna część całej zabudowy – chociaż jest ozdobnym elementem, który pomaga zdefiniować wyjątkową estetykę architektoniczną, odgrywa również kluczową rolę w odniesieniu do charakterystyki oraz funkcji budynku, takich jak bariera przed czynnikami środowiskowymi czy przepuszczania światła. Dlatego dobór materiałów do funkcji, jakie będzie pełnić, jest ważny w odniesieniu do sposobu działania budynku.
 
Fasady budynków powinny korespondować z otoczeniem, co w przypadku mocno zabudowanych miast jest istotnym zabiegiem. Z roku na rok gruntów w miastach ubywa – często spotykamy plomby – zależnie od wizji architektów, są dopasowane do stylu przylegających budynków lub są celowo wyróżnione na ich tle, w stylu, który nie jest oderwany od kontekstu otoczenia. Istotną rolę elewacji w procesie kształtowania jakości budynku i lokalnego krajobrazu, podkreśla konkurs Baumit Fasada Roku, który jest organizowany w Polsce od 2007 roku.

Nowoczesne materiały elewacyjne
 
Architektura elewacji i ściany osłonowe mogą pomóc architektowi osiągnąć wiele różnych efektów. Starannie zaprojektowana fasada może sprawić, że budynek będzie wydajniejszy dla użytkowników, mieszkańców i środowiska – stając się łącznikiem między przestrzenią wewnętrzną a środowiskiem zewnętrznym. Jako powłoka budynku, odgrywa kluczową rolę w wymianie ciepła, światła i powietrza, jednak jej wydajność zależy od wyboru odpowiedniego materiału i prawidłowego montażu. Przykładem przemyślanego i dobranego materiału są płytki sprowadzone z holenderskiej manufaktury, które ozdabiają budynek Legnicka 60C przy Magnolii Park we Wrocławiu, zaprojektowany przez pracownię AP Szczepaniak. Frontowa elewacja pokryta wyjątkowym wzornictwem, o różnych odcieniach szarości, wygląda niczym ceglana mozaika. Tym samym projekt łączy ze sobą zarówno klasyczny, jak i współczesny design.
 
Poruszając się po miastach, dostrzegamy fasady, za którymi kryją się różnorodne wnętrza. Chociaż nie należy oceniać książki po okładce, w architekturze fasada często określa budynek i jego ambicje. Zewnętrzna część budynku również ma wpływ na reakcje emocjonalne. Wygląd budynku może mieć wpływ psychologiczny nawet na najbardziej podstawowym poziomie; jeśli coś wygląda dobrze, prawdopodobnie nas to uszczęśliwi. Forma i projekt przestrzeni determinuje zarówno pozytywne, jak i negatywne skutki, których każdy może doświadczyć na swój sposób.
 
Trendy w projektowaniu nowoczesnych elewacji
 
Dzisiejsze podejście do projektowania to takie, które równoważy zaskakujące efekty wizualne z klasyczną funkcjonalnością, jednocześnie wykorzystując inteligentne nowe technologie w celu zwiększenia wydajności.
 
– Zmienia się sposób podejścia do elewacji budynków. Oprócz funkcji hydroizolacyjnych, izolacyjnych i estetycznych, projekt elewacji obejmuje również efektywność energetyczną. Należy jednak pamiętać, że projektując przestrzenie, w których zamieszkujemy, wpływamy na to, jak działamy i jak się czujemy. Jeśli mamy opracować nowe sposoby czytania przestrzeni, architektury budynków – w tym ich fasad, kluczowe jest dokładne zbadanie tych, które już istnieją. Stała obserwacja zmian społecznych i zwiększona wrażliwość na trendy to podstawy do rozpoznania bieżących i przewidywania przyszłych potrzeb w celu tworzenia nowych rozwiązań, przekształcania istniejących lub łączenia starych z nowymi – tłumaczy Agnieszka Szczepaniak, dyrektor zarządzająca w pracowni architektonicznej AP Szczepaniak.
 
Fasada jest jednym z najważniejszych elementów projektu architektonicznego. Oprócz tego, że jest pierwszą barierą budynku, chroniącą przed upałem, deszczem, śniegiem lub wiatrem, w dużym stopniu decyduje również o jego wyglądzie. Elewacja może sprawić, że projekt będzie się wyróżniał, wtapiał w kontekst miejski – ponieważ stanowi znaczną część całkowitego projektu, należy ją bardzo dokładnie określić, biorąc pod uwagę estetykę, funkcjonalność czy konserwację.