W październiku bieżącego roku wzrosła względem września liczba ogłaszanych przetargów na dostawy usług oraz towarów – głosi raport opracowany przez serwis eGospodarka.pl. Za to w segmencie budowlanym można mówić już o trwającym załamaniu. W październiku 2011 roku liczba ogłaszanych zamówień publicznych była niewiele wyższa niż w październiku roku 2009, najgorszym dla zamówień „budowlanki” dziesiątym miesiącu roku w ostatnich pięciu latach. W zamówieniach publicznych na prace budowlane możemy już mówić o trwającym kryzysie. Jego skutki zaczniemy odczuwać dopiero po zimie, która jest tradycyjnym czasem spowolnienia w tej branży. Przedsiębiorstwa skończą poprzednie zamówienia, a nowych nie będzie już tak dużo jak dotychczas. Rodzime problemy wydają się jednak wątłe w zestawieniu z finansowym trzęsieniem ziemi nadchodzącym ze strony strefy euro.
Dane, opracowane w oparciu o ogłoszenia przetargowe publikowane w serwisie www.Przetargi.eGospodarka.pl, wskazują, że w październiku 2011 roku liczba ogłoszeń o wszczęciu postępowania o udzielenie zamówienia publicznego spadła względem miesiąca poprzedniego o niemal 4 procent (o 3,92 proc.). Spadek względem analogicznego miesiąca ubiegłego roku był głębszy i wyniósł 6,37 procent.
W dziesiątym miesiącu roku w Biuletynie Zamówień Publicznych pojawiły się 16 tys. 33 ogłoszenia, wobec 16 tys. 688 ogłoszeń we wrześniu, 16 tys. 421 w sierpniu i 16 tys. 544 w lipcu bieżącego roku. W czerwcu 2011 w Biuletynie Zamówień Publicznych ukazało się 16 tys. 778 ogłoszeń, w maju 15 tys. 239, 14 tys. 9 ogłoszeń w kwietniu, 15 tys. 836 w marcu, 11 tys. 691 ogłoszeń w lutym oraz 10 tys. 6 w styczniu.
Sumaryczna liczba październikowych postępowań przetargowych pozwoliła na uzyskanie 3. pozycji na przestrzeni analogicznych miesięcy ostatnich pięciu lat. Więcej postępowań ogłaszano w październiku 2007 roku (16 tys. 105) oraz 2010 (17 tys. 124). Tegoroczny wynik jest za to wyraźnie lepszy od dwóch najgorętszych „kryzysowych lat” – w październiku 2008 ogłoszono 15 tys. 87 postępowań, zaś w dziesiątym miesiącu roku 2009 były to 13 tys. 232 ogłoszenia. Należy przyznać, że łączna liczba ogłoszonych w październiku postępowań o udzielenie zamówienia publicznego nie jest najgorsza – na przestrzeni ostatnich pięciu lat to średni wynik. Znacznie gorzej wygląda jednak szczegółowa struktura branżowa – po rozłożeniu na poszczególne kategorie przetargowe widać bowiem wyraźne załamanie w zamówieniach na prace budowlane.
W relacji miesięcznej – względem września 2011 – spadki wystąpiły w jednej spośród trzech kategorii ZP (roboty budowlane – spadek o 32 proc.). To jednak typowo sezonowy spadek, obserwowany w latach ubiegłych. Miesiące jesienne i zimowe to czas ograniczania zakresu prac budowlanych, co znajduje odbicie w rocznym cyklu zamówień publicznych. W relacji miesięcznej dodatnią dynamikę zanotowały przetargi na dostawy towarów – przyrost względem września wyniósł +11,44 procent, oraz usług – gdzie dynamika miesięczna osiągnęła poziom +9,84 procent. W ujęciu rocznym ujemną dynamiką wykazały się ogłoszenia na prace budowlane – w październiku 2011 było ich aż o 22,28 procent mniej niż rok wcześniej oraz dostawy towarów (spadek rdr o 3,25 proc.). Dodatni wynik roczny wystąpił w segmencie dostaw usług, gdzie w październiku 2011 roku przyrost względem analogicznego miesiąca poprzedniego roku wyniósł +4,53 procent.
Liczba ogłoszeń na prace budowlane w październiku 2011 osiągnęła poziom niewiele wyższy niż w szczytowym okresie poprzedniej fali kryzysu. Tegoroczny wynik plasuje się więc w okolicy minimum z ostatnich pięciu lat (patrz Tabela 1). To widomy znak poważnego ograniczenia skali ZP w segmencie budowlanym i symptom nadciągających problemów dla firm budowlanych. Wkrótce pracy będzie mniej, co przełoży się negatywnie na wyniki finansowe „budowlanki” oraz – niestety – poziom zatrudnienia.
Po expose: zapowiedź reform. Kiedy i jak uderzy kryzys?
Według szacunków GUS produkcja sprzedana przemysłu w październiku 2011 r. była o 6,5 proc. wyższa w porównaniu z analogicznym miesiącem 2010 roku i o 2,4 proc. niższa niż we wrześniu b.r. Najwyższe tempo wzrostu przekraczające 7 proc. widoczne jest w działach przetwórstwa przemysłowego, gdzie tempo wzrostu nadal przekracza 7 proc. Wzrost sprzedaży w ujęciu rocznym odnotowały w październiku także przedsiębiorstwa budowlane. Produkcja budowlano-montażowa była wyższa o 8,9 proc. niż przed rokiem i o 4,3 proc. niższa niż we wrześniu b.r. W pierwszych dziesięciu miesiącach b.r. produkcja budowlano-montażowa była wyższa o 17,2 proc., w porównaniu z analogicznym okresem ub. roku.
W porównaniu z październikiem ubiegłego roku produkcja sprzedana przemysłu była wyższa w 25 spośród 34 działów przemysłu. Najwyższy wzrost odnotowano w produkcji metali (o 19,2 proc.) i wyrobów z nich (o 14,6 proc.) oraz mebli (o 17,8 proc.), Wysokie tempo widoczne jest także w dziale produkcji samochodów oraz przyczep i naczep, gdzie produkcja była wyższa o 12,3 proc. niż przed rokiem. Najwyższy spadek odnotowano natomiast w produkcji wyrobów farmaceutycznych (o 20,4 proc.).
Z kolei wskaźnik cen produkcji sprzedanej przemysłu wzrósł w październiku o 8,5 proc. względem analogicznego miesiąca 2010 roku, wobec 8,4 proc. odnotowanym we wrześniu. W październiku 2011 r. ceny rosły jedynie w działach przetwórstwa przemysłowego.
Według GUS, ceny dóbr i usług konsumpcyjnych w październiku 2011 roku wzrosły o 0,7 proc. w porównaniu z wrześniem b.r. Z kolei w odniesieniu do analogicznego miesiąca 2010 r. były wyższe o 4,3 proc., wobec 3,9 proc we wrześniu. W skali miesięcznej, w październiku wzrost cen był jednym z najwyższych od połowy 2009 roku. Największy wpływ na kształtowanie się wskaźnika inflacji w październiku miały ceny żywności (wzrost o 1,1 proc), głównie warzywa (wzrost o 3,5 proc.), mięso (wzrost o 1,5 proc.) oraz pieczywo (o 0,6 proc). Szybciej od oczekiwań rosły również ceny obuwia i odzieży (o 3,1 proc.) oraz paliwa (o 3,4 proc.). Spadek cen odnotowano natomiast w usługach i towarach związanych ze zdrowiem, rekreacją i kulturą.
W opinii analityków, w październiku nie było szans na utrzymanie niższej inflacji, zaś na koniec roku wyniesie ona 4-4,1 proc.
Stopa bezrobocia w październiku b.r. wyniosła 11,8 proc. i była taka sama jak we wrześniu. W końcu roku bezrobocie będzie jednak wyższe, pracodawcy zgłaszają bowiem coraz mniej ofert pracy, bo skończyły się prace sezonowe.
Liczba bezrobotnych w końcu października 2011 roku wyniosła 1 868,8 tys. osób i w porównaniu do końca września 2011 roku wzrosła o 7,1 tys. osób (o 0,4 proc.). Dla porównania w analogicznym okresie 2010 roku (październik - wrzesień) odnotowano wzrost liczby bezrobotnych o 6 tys. osób (o 0,3 proc.), był on więc minimalnie słabszy.
Z sygnałów otrzymanych z urzędów pracy wynika, że wzrost liczby bezrobotnych w październiku b.r. w głównej mierze spowodowany był rejestracją osób po zakończeniu umów na czas określony, rejestracją osób po zakończeniu prac sezonowych (m.in. w turystyce, budownictwie, ogrodnictwie, leśnictwie) oraz zakończeniem aktywnych form przeciwdziałania bezrobociu a także spadkiem liczby ofert pracy zgłaszanych do urzędów pracy, a tym samym zmniejszoną liczbą podjęć pracy.
Liczba wolnych miejsc pracy i miejsc aktywizacji zawodowej zgłoszonych przez pracodawców do urzędów pracy w październiku 2011 roku wyniosła 54,5 tys. i w porównaniu do września 2011 roku spadła o 14,5 tys. (o 21 proc.). Według raportu Departamentu Rynku Pracy MPiPS status osoby w szczególnej sytuacji na rynku pracy posiada aż 9 na 10 ogółu zarejestrowanych bezrobotnych. To pokazuje, że skala problemu bezrobocia jest ciągle poważnym wyzwaniem i nie należy cieszyć się z chwilowego zastopowania wzrostu bezrobocia.
Najbardziej jednak niepokoją informacje o planowanej redukcji zatrudnienia. Zapowiedzi te , płyną szczególnie z małych i średnich przedsiębiorstw.
Trudna sytuacja rysuje się w budownictwie. Ponad jedna czwarta firm mówi o pogorszeniu koniunktury, a trudno spodziewać się w 2012 roku wzrostu portfela ich zamówień ze względu na finalizowanie inwestycji finansowanych z środków publicznych. Tam także zatem należy spodziewać się redukcji zatrudnienia.
Według danych resortu finansów, w okresie styczeń - październik 2011 r. oszacowano dochody budżetu państwa na kwotę 231 mld 874,2 mln zł (co stanowi 84,9 procent dochodów na rok 2011 przewidzianych w Budżecie Państwa), wydatki budżetu państwa na kwotę 254 mld 411,4 mln zł (jest to 81,2 procent przewidzianych wydatków), zaś deficyt budżetu państwa na kwotę 22 mld 537,2 mln zł (jest to 56,1 przewidzianego ustawą budżetową deficytu).
Sytuacja gospodarcza strefy euro jest bardzo niepewna, dlatego minister finansów przygotowuje trzy warianty budżetu państwa. W grudniu rząd przedłoży sejmowi najbardziej prawdopodobny wariant. Celem jest wyjście z procedury nadmiernego deficytu w 2012 roku i obniżenie go do końca kadencji do 1 proc. PKB. Według zapowiedzi rządu, relacja państwowego długu publicznego do PKB w 2012 roku spadnie do 52 procent i będzie się systematycznie obniżać do 47 procent na koniec 2015.
W expose premier Donald Tusk zapowiedział zrównanie i podwyższenie wieku emerytalnego do 67 roku życia, reformę KRUS, podwyżkę składki rentowej po stronie pracodawców i likwidację ulg prorodzinnych. To jednak nie koniec zmian. W 2012 roku waloryzacja rent i emerytur będzie kwotowa. Ten sposób waloryzowania, mający uchronić uboższych emerytów, utrzymany zostanie w czasie kryzysu. Dla wstępujących do służby od lipca 2012 zaczną obowiązywać nowe zasady przechodzenia na emeryturę służb mundurowych - wiek emerytalny zostanie ustanowiony na 55 lat, a staż służby zostanie wydłużony do 25 lat. Uprzywilejowane warunki przechodzenia na emeryturę będą w przyszłości dotyczyły wyłącznie górników pracujących bezpośrednio przy wydobyciu. Niektórzy z pozostałych uprawnionych do emerytur górniczych będą mogli skorzystać z emerytur pomostowych, pozostali wejdą do systemu powszechnego. Dokonamy zostanie też przegląd uprawnień wynikających ze stanu spoczynku prokuratorów i sędziów.
Ograniczony zostanie przywilej podatkowy dla umów autorskich. Odpisanie 50-procentowych kosztów uzyskania będzie możliwe do przychodu w wysokości 85 tys. złotych rocznie (z tytułu tychże umów). Powyżej tego progu twórcy płacić będą normalny podatek. Zlikwidowana zostanie ulga podatkowa na Internet, bo usługi tanieją, a państwo wspomaga budowę nowoczesnej sieci w całym kraju. Zamknięta zostanie możliwość omijania podatku od dochodów kapitałowych przy lokatach bankowych.
Zgodnie z orzeczeniem Trybunału Konstytucyjnego, od lutego 2012 roku zostanie wprowadzona składka zdrowotna dla rolników. Jako rozwiązanie przejściowe, zostanie ona zróżnicowana kryterium wielkości gospodarstwa. Państwo dalej będzie opłacało składkę za rolników o najniższych dochodach, czyli w gospodarstwach do 6 hektarów. Rolnicy na gospodarstwach od 6 do 15 hektarów, będą płacili połowę składki płaconej dziś przez osoby mające działalność gospodarczą poza rolnictwem, a powyżej 15 hektarów, całą składkę, czyli ok. 36 złotych miesięcznie.
– Premier kosztami naprawy finansów publicznych chce obciążyć różne grupy społeczne. Z expose wynika jednak, że głównym kierunkiem działań rządu będzie nie tyle szybkie ograniczanie wydatków, co zwiększenie bieżących dochodów. Likwidowanie ulg, podwyższanie czy wprowadzenie składek da niemal natychmiastowe przychody. Jedną z pierwszych decyzji nowego rządu jest przecież zwiększenie obciążeń podatkowych, czyli wzrost akcyzy na olej napędowy oraz wyroby tytoniowe. Aby wprowadzić zmiany po stronie wydatkowej, konieczne będzie przekonanie do niektórych zmian koalicjanta, czyli PSL. Chodzi tu głównie o zmiany dotyczące KRUS, opodatkowania rolników czy wprowadzenia składki zdrowotnej dla nich. Ponadto rząd musi się liczyć z protestami całych grup zawodowych, które zgodnie z zapowiedziami złożonymi w expose zostaną względnie szybko dotknięte niekorzystnymi dla nich zmianami. Chodzi tu głównie o górników i służby mundurowe, ale nie tylko, bowiem ogólne wydłużenie wieku emerytalnego dotknie wszystkich pracowników. Protesty zapowiedziały już wszystkie centrale związkowe – mówi Beata Szkodzin, wydawca serwisu eGospodarka.pl. – Spowolnienie gospodarcze oraz ewentualny kryzys czy potencjalne problemy z wdrażaniem programów oszczędnościowych to jednak nie jedyne problemy z którymi przyjdzie się zmierzyć nowemu rządowi. Prawdziwe gospodarcze tsunami kształtuje się w państwach strefy euro. Możliwe nawet że euroland nie przetrwa obecnej zawieruchy. Krach euro będzie wprost oznaczał wielkie problemy w Europie Zachodniej, ale też w Polsce. Obecnie nawet trudno sobie wyobrazić pełne konsekwencje takich zdarzeń. Możliwe jest wszystko, czyli bankructwa państw, dekompozycja strefy euro, rozpad Unii Europejskiej, fale zamieszek, poważne rozruchy społeczne. Oby jednak czarne prognozy się nie spełniły – dodaje Beata Szkodzin.
Komputery i pomoce dydaktyczne na fali
Struktura zamówień publicznych ogłaszanych w październiku wskazuje jednoznacznie na nadchodzącą zimę. Wysoką dynamiką przyrostu względem poprzedniego miesiąca charakteryzowały się bowiem zamówienia na usługi bezpośrednio związane z zimową aurą. Rosła również liczba postępowań na dostawy komputerów, akcesoriów komputerowych, sprzętu biurowego oraz dostawy usług ubezpieczeniowych.
I tak, w październiku 2011 względem miesiąca poprzedniego w BZP najbardziej zwiększyła się liczba ogłoszeń na obsługę nieruchomości (w październiku o 121 procent więcej ogłoszeń na te usługi niż we wrześniu) oraz odśnieżanie (+116,34 proc.) i usuwanie oblodzeń (+114,66 proc.). W ciągu miesiąca również wzrosło zapotrzebowanie na monitory ekranowe (+75 procent), usługi ubezpieczeniowe (+60 proc.), różny sprzęt i artykuły biurowe (+51,81 procent), pakiety oprogramowania i systemy informatyczne (przyrost względem poprzedniego miesiąca o 49,11 procent), benzynę bezołowiową (+42,47), drukarki laserowe (+40,74 proc.), komputery przenośne (+39,76 proc.), komputery biurkowe (+39,02 procent), komputery osobiste (+38,64 proc.), usługi ochroniarskie (+31,33 proc.), olej napędowy (+28,26 procent), urządzenia komputerowe (20,11 proc.).
W relacji rocznej (względem października 2010) w dziesiątym miesiącu bieżącego roku wysoką dodatnią dynamikę wykazały ogłoszenia na pomoce dydaktyczne (+369,23 proc.), usługi edukacyjne i szkoleniowe (+146,49 proc.), usługi w zakresie nieruchomości (110 proc.), usługi ubezpieczeniowe (+88,24 procent), różny sprzęt i artykuły biurowe (+70,27 proc.), pakiety oprogramowania i systemy informatyczne (+31,5 proc.), olej opałowy (+28,11 procent).
W wartościach bezwzględnych w październiku bieżącego roku czołowe pozycje nadal zajmowały ogłoszenia na realizację różnego rodzaju prac budowlanych. Na roboty budowlane pojawiło się 787 ogłoszeń, usługi odśnieżania 662 ogłoszenia, usługi usuwania oblodzeń - 498 ogłoszeń, roboty instalacyjne elektryczne - 372 ogłoszenia przetargowe, komputery przenośne - 355 ogłoszeń a na roboty remontowe i renowacyjne 331 ogłoszeń.
W rankingu rocznych spadków czołowe pozycje zajmują, wpisując się w ogólny trend spadkowy, prace budowlane. W stosunku do października ubiegłego roku najbardziej zmniejszyło się zapotrzebowanie na roboty budowlane w zakresie układania chodników i asfaltowania (-49,32 proc.), roboty drogowe (-45,8 procent), roboty w zakresie nawierzchni dróg (-40,52 proc.), roboty w zakresie konstruowania, fundamentowania oraz wykonywania nawierzchni autostrad, dróg (spadek o 38,16 procent), roboty w zakresie naprawy dróg(-34,14 proc.), przygotowanie terenu pod budowę (w dół o 31,73 procent), usługi szkoleniowe (-30,68 procent), roboty w zakresie budowy dróg (-30,09 procent), samochody osobowe (-27,27 proc.), roboty budowlane wykończeniowe (-26,77 proc.) i roboty w zakresie okablowania oraz instalacji elektrycznych (spadek rdr o 25 procent).
W ciągu miesiąca najbardziej spadła liczba postępowań przetargowych na roboty budowlane w zakresie układania chodników i asfaltowania (-55,95 proc.), roboty w zakresie konstruowania, fundamentowania oraz wykonywania nawierzchni autostrad, dróg (-55,87 proc.), roboty w zakresie kształtowania placów zabaw (-54,87 procent), roboty w zakresie wykonywania pokryć i konstrukcji dachowych i inne podobne roboty specjalistycze (-50,38 proc.), roboty w zakresie nawierzchni dróg (-50 procent), roboty drogowe (spadek o 49,65 procent), przygotowanie terenu pod budowę (-49,1 proc.), roboty w zakresie naprawy dróg (-48,83 proc.), roboty w zakresie burzenia, roboty ziemne (-46,93 proc.), roboty w zakresie budowy dróg (-46,26 procent), roboty w zakresie przygotowania terenu pod budowę i roboty ziemne (spadek mdm o 41,8 proc.) czy roboty w zakresie różnych nawierzchni (w październiku spadek względem września o 41,29 procent).
