Budynki są jak ludzie, każdy ma coś własnego do opowiedzenia. Opowieści niektórych są zachwycające i głębokie, innych emocjonalne i ekspresyjne, są też precyzyjne i wystylizowane, choć obojętne, jeszcze innych – kompletnie niezrozumiałe (1). Krzysztof Ingarden
Istotą architektury jest jej komunikatywność, czyli czytelność dla odbiorcy, by umożliwić mu łatwe postrzeganie jej przeznaczenia. Architekt od zawsze próbuje sprostać tym wymaganiom. Budowla jest najpierw schronieniem, zapewnieniem odpowiedniej izolacji od niekorzystnych warunków zewnętrznych. Nie na darmo odwołuje się więc do idei zadaszenia – trójkątnego tympanonu, wywodzącego się od dwuspadowych przekryć archaicznych domów, szałasów czy ziemianek. W historii element ten został nobilitowany przez wyniesienie go ponad grunt i oparcie na słupach i belkach, którym nadano określoną symbolikę kapitela i bazy czy architrawu z ornamentalnym pasem fryzu i wieńczącego go gzymsu. To trójkątne pole zyskało szczególne znaczenie w klasycznym portyku. Ta racjonalno-symboliczna brama między nieprzystępnym światem zewnętrznym a bezpiecznym, oswojonym wnętrzem stała się archetypem budowli nie tylko świeckiej, ale i sakralnej, modyfikowanym w zależności od potrzeb, od antyku, przez średniowiecze, nowożytność aż do współczesności. Z tej narracji korzystała zarówno architektura publiczna, jak i mieszkaniowa. Inwestor widział tu możliwość indywidualnego wpływania na społeczeństwo, informując go o własnym statusie społecznym, bogactwie, pochodzeniu i przeznaczeniu realizowanego obiektu. W XIX w. utrwaliło się nawet przekonanie, iż kościoły powinny komunikować swą funkcję przy użyciu estetyki średniowiecza, a ratusze czy muzea odwoływać się do antyku grecko-rzymskiego. W XVIII w. Étienne-Louis Boullée wypowiedział znaną maksymę:
„Uważam, że nasze budynki, nade wszystko budynki publiczne, powinny być, w jakiś sposób, poematami. Obrazy, które przedstawiają naszym zmysłom powinny budzić w nas uczucia odpowiadające użytkowi, któremu te budynki są poświęcone” (2)
Radykalny modernizm zachwiał jednak porządkiem rzeczy, zwracając uwagę na zupełnie inne aspekty budowli, jak oszczędność, higiena czy racjonalizm rozwiązań przestrzennych przy zepchnięciu symboliki na dalszy plan lub – jak twierdzi Léon Krier – całkowitym jej wyeliminowaniu (3). W 1966 r. Robert Venturi w „Complexity and contradiction in architecture” wskazał dwa możliwe sposoby informowania o przeznaczeniu budowli: albo dosłownie, poprzez jej formę – tzw. „duck”, lub też pośrednio, dzięki doczepionym znakom, udekorowanej w ten sposób budy-skorupy – tzw. „decorated shed” (4)
Jak dzisiaj przebiega komunikacja między budowlą a jej użytkownikiem? Czy projekty i realizacje, zebrane w niniejszym wydaniu Archivolty, odpowiednio informują nas o swej treści? Ile w nich chwytliwej stylizacji, a ile indywidualnego języka i twórczej wyobraźni? Zachęcam do krytycznego spojrzenia podczas lektury,
Ryszard Nakonieczny
(1) Tadeusz Barucki, Architekci polscy o architekturze 1909–2009, Salix alba, Warszawa 2009, s. 416.
(2) J. Krzysztof Lenartowicz, Słownik psychologii architektury, Politechnika Krakowska im. T. Kościuszki, Kraków 2005, s. 11.
(3) Leon Krier, Architektura, wybór czy przeznaczenie, Arkady, Warszawa 2001, s. 28–87.
(4) Charles Jencks, Architektura postmodernistyczna, Arkady, Warszawa 1987, s. 44.
Spis treści
7–10
Richard Meier. Lido di Jesolo
Agnieszka Morga, Ewa Odyjas
11–14
O akupunkturze w architekturze. Rozmowa z Samuelem Delmasem
rozmawiała: Barbara Walkiewicz
16–19
ISOKON Londyn
Marta Gutowska
20–24
Muzyk przestrzeni. Cisza, która zagłuszyła hałas
Maciej Bednarski, Dariusz Florczak
25–27
Muzeum jako performance
Magdalena Zięba
28–31
Shanghai, Slaughterhouse 1933, czyli chiński przepis na renowację
Monika Budniak
33–36
Architektura jako język
38–41
Muzeum Lotnictwa Polskiego. Śmigło z betonu i szkła
Ewa Dworzak-Żak
42–43
Muzeum Lotnictwa Polskiego w obiektywie
Krzysztof Eberle / Ronet.pl
44–49
Zespół 3 budynków wielorodzinnych w Katowicach na osiedlu Bażantów
Miłosz Jaksik
50–52
Hotel „Bukovina”
Dariusz Bobak, Krzysztof Martyniak [art. sponsorowany]
53–56
Hotel Hilton Garden w Katowicach – projekt koncepcyjny
Marcin Jagiełło, Jarosław Krysiak
57–59
Osiedle komunalne przy ulicach Dębowej i Sportowej w Katowicach
Jan Pallado
60–61
Prostota kontra finezja – różne spojrzenia na współczesną architekturę
Wienerberger
62–64
Funkcjonalizm w kreowaniu wnętrz mieszkalnych
Rafał Radziewicz-Winnicki
66–68
Śląskie Dni Architektury
69–72
URBANITY, czyli warsztaty zapoznawcze centralnej Europy
Joanna Koszewska, Dorota Nagowska
73
Świadome wnętrze 2010
74–75
BILANS
Baza brzemiennego balastu
Immanentna impotencja idei
Piotr Średniawa
76–79
Regionalizm a edukacja
Anna Sołtysik
80–82
O jakości w architekturze
Anna Zabdyr-Jamróz, Jan Kurek
83–85
Umyj sobie dworzec
Aleksander Krajewski
86
100-lecie uczelni technicznych we Wrocławiu – jubileuszowa wystawa w Muzeum Architektury we Wrocławiu
Marta Czyż
88–90
Laboratorium myśli architektonicznej. Projekty konkursowe przebudowy rynku w Katowicach z 1947 r.
Aneta Borowik
91–92
Henryk Buszko i Aleksander Franta – laureatami Medalu im. Zygmunta Majerskiego 2010
Nina Juzwa
93–95
Alfred Anton Wiedermann – zapomniany architekt Śląska Cieszyńskiego
Przemysław Czernek
