Zagospodarowanie Wzgórza Zamkowego w Opolu

Założenia projektowe dotyczą obszaru miasta Opola znajdującego się w pośredniej korelacji z rynkiem głównym i bezpośredniej z Placem Kopernika. Działki rozciągają się od ulicy Osmańczyka poprzez Wł. Opolczyka, aż do schodów przy kościele MBB. Głównym ich celem jest podniesienie jakości zaniedbanej przestrzeni miejskiej pod względem urbanistycznym, funkcjonalnym i estetycznym. Przyjęto trzy kierunki działania zapewniające osiągnięcie w/w celów. Mianowicie uczytelnienie fosy zamku Górnego z nadaniem areałowi nowych funkcji, zespolenie przestrzeni urbanistycznej pod względem komunikacyjnym poprzez likwidację barier architektonicznych oraz uporządkowanie obszaru przykościelnego wraz z cmentarzem podnoszące jego walory estetyczne zwiększającego atrakcyjność.

Fosa Zamku Górnego

Koncepcja przewiduje uczytelnienie narysu średniowiecznej fosy Zamku Górnego w oparciu o materiały kartograficzne, ikonograficzne, dokumentacje konserwatorskie, badania archeologiczne badania geologiczne i archiwalia z uwzględnieniem istniejącej zabudowy, mając na uwadze wyeksponowanie bramy Zamku Górnego i fragmentu muru, jedynych pozostałości obwarowań wzgórza zamkowego. Pierwszym zabiegiem jest usunięcie znacznej ilości zieleni wysokiej w celu odsłonięcia wieży bramnej. Usunięto pozostałości betonowego schronu znajdującego się na przedpolu założenia obronnego. Powyższe zabiegi umożliwiły podjęcie następnego kroku jakim jest obniżenie terenu pod fosę o około 1,20 m przy, którym uwzględniono zabezpieczenia konstrukcji istniejących budynków wokół fosy jak i ulicy Kopernika, Opolczyka w stopniu możliwym na etapie projektu koncepcyjnego. Dokładne rozwiązanie problemu zabezpieczenia konstrukcji możliwe będzie po wnikliwych badaniach geologicznych na etapie projektu budowlanego. Na etapie koncepcji nie wykryto miejsc kolizji sieci jednak wskazano miejsca ich możliwych późniejszych wystąpień na etapie projektu budowlanego dlatego też wystosowano odpowiednie pismo do dostawców mediów. Przekazane jako załącznik do projektu koncepcyjnego. Podczas zmiany poziomu drogi przed budynkiem bramy utworzono poszerzenie zwane dalej placem. Tworzy on oddech dla wieży oraz nową przestrzeń w której przewidziano miejsce na imprezy kulturalne. Nawierzchnia została wyłożona kostką brukową jasną szarą, granitową podzieloną na obszary promieniami związanymi z układem urbanistycznym w kolorze ciemnym z połyskiem w postaci naturalnego granitu. Przeciwna strona placu ograniczona jest skarpą ukształtowaną na amfiteatr. Składa się on z sześciu stopni wykonanych ze sztucznego kamienia, których przebieg poprowadzono w sposób organiczny utożsamiany z naturalnym modelowaniem poziomic brzegu cieku wodnego oraz falowaniem tafli wody. Stanowią one również zabezpieczenie skarpy przeciw osuwaniu. Wzdłuż zespołu szkół znajduje się droga dojazdowa do parafii wzdłuż której przebiega pierwszy stopień amfiteatru rozszczepiający się na pozostałe wraz ze spadkiem drogi. Przestrzenie pomiędzy kolejnymi tarasami zostały nieutwardzone i obsadzone trawą. Na przeciw wieży bramnej przewidziano schody terenowe wykonane z naturalnego granitu, których stopnie są ułożone analogicznie do tarasów tworząc spójność kompozycyjną. Podkreślają one również kierunek przebiegu danej kładki z mostem zwodzonym. Przedpolem do całego założenia jest plac wraz z małą architekturą oraz panelem informacyjnym, który rozciąga się w kierunku wjazdu na teren szkoły organizując przy tym przestrzeń istniejącej kapliczki i podkreślając jej wartość. Posadzka została wykonana z płyt granitowych szarych o wymiarach 30 cm x 120 cm, 30 cm x 180 cm oraz 30 cm x 60 cm. Małą architekturę w postaci ławek oraz klomb na drzewo zaplanowano ze sztucznego kamienia w kolorze szarym. Zakończeniem amfiteatru i elementem spajającym elementy przestrzenne jest wieża widokowa.

Wieża widokowa

Budynek został zaplanowany na rzucie kwadratu o wymiarach 6,9 m x 6,9 m i wysokości 15 m. Konstrukcję nośną spełnia układ szkieletowy, żelbetowy, płytowo-słupowy. Elewacje natomiast posiadają niezależną konstrukcję stalową. Elewacja północno-wschodnia jest pełna z jednym pasem przeszklenia. Wykończenie zostało zaprojektowane w systemie płyt ze stali malowanej proszkowo lub polerowanej mocowanej na ruszcie stalowym z podziałem nawiązującym do układu elewacji sąsiedniej kamienicy. Przeszklenie ze szkła przezroczystego antyrefleksyjnego jest rozwiązaniem systemowym. Elewacja północno-zachodnia jest elementem rzeźbiarskim wykonanym z przezroczystych tub pleksiglasowych o średnicy 20 cm i o zmiennej długości w celu stworzenia efektu falowania kojarzonego z taflą wody. Od wewnątrz dają efekt przypominający gomółki lub kojarzony może być z wąskimi oknami w budowlach obronnych przez co kadrujemy widok i podnosimy jego atrakcyjność podczas wchodzenia na szczyt na, którym widok zostanie całkowicie otwarty. Widz zostanie zaskoczony efektem otwartej przestrzeni miasta. Tuby zostały zamocowane za pomocą dedykowanego systemu konstrukcyjnego, stalowego według oddzielnego opracowania w projekcie budowlanym. Elewacja południowa została zaprojektowana jako elewacja przezierna w postaci systemowych zestawów szklanych z podziałem nawiązującym do układu elewacji sąsiedniej kamienicy. Budynek posiada dwa wejścia. Główne z poziomu parteru i dodatkowe z poziomu -1. Komunikacja w budynku odbywa się za pomocą klatki schodowej ośmiobiegowej oraz windy systemowej OLIFT lub równorzędnej przy czym dostęp do ostatniej, najwyższej 3 kondygnacji odbywa się wyłącznie za pomocą schodów. Przewidziano dostęp z klatki schodowej do pomieszczeń istniejącej sąsiedniej kamienicy. Wieża posiada pięć kondygnacji. Na poziomie -1 znajduje się pomieszczenie socjalne wraz z toaletą publiczną dla osób niepełnosprawnych oraz hol z wejściem do windy. Poziom parteru zawiera recepcję wraz z holem z wejściem do windy. Na poziomie 1 zlokalizowano balkon widokowy, a na poziomach 2 i 3 tarasy widokowe. Umożliwiające oglądanie panoram miasta oraz wieży bramnej jak i kościoła MBB. Na kondygnacji 2  Koncepcja zakłada zlokalizowanie również drugiego punktu obserwacyjnego zlokalizowanego przy budynku parafii.

Taras widokowy wraz z garażem parafii

Na działce parafii zlokalizowano garaż zamknięty na dwa samochody o konstrukcji żelbetowej przekryty stropem żelbetowym pełniącym rolę tarasu widokowego dostępnego z poziomu ciągu komunikacyjnego z Placu Kopernika do kościoła MBB. Dający widok na całe założenie przedpola bramnego. Taras zabezpieczono balustradą normatywną, przezierną ze szkła laminowanego o konstrukcji ze stali szczotkowanej. Lokalizacja garażu umożliwiła zachowanie istniejącego drzewa. Zaprojektowano odpowiednią obudowę zabezpieczającą przed odkrywaniem systemu korzeniowego rośliny. Wejście do miejsc parkingowych przewidziano z poziomu placu przed wieżą bramną przez roletowe drzwi garażowe ze stali nierdzewnej. Elewacje obiektu pozostawiono nieotynkowane z ukazaniem faktury materiału konstrukcyjnego - betonu. Bezpośredni dostęp na poziom chodnika przy płycie tarasu umożliwiają schody terenowe.

Schody terenowe wraz z fontanną

Zagospodarowanie terenu zamku górnego w swoich głównych założeniach dąży do ujednolicenia przestrzeni w tym jedności komunikacyjnej bez barier architektonicznych. Przyjęto iż elementem rzeźbiarskim - fontanną przy kapliczce Św. Krzysztofa będą schody terenowe. Łączą one poziom placu przed wieżą bramną wraz z ciągiem pieszym z Placu Kopernika do kościoła MBB z którego istnieje dostęp do tarasu widokowego. Zaprojektowano schody o konstrukcji żelbetowej z wykończeniem sztucznym kamieniem analogicznie do wykończenia tarasów amfiteatru. Balustrady natomiast zostały zaprojektowane analogicznie do balustrad tarasu widokowego. Konstrukcja ze stali nierdzewnej szczotkowanej z wypełnieniem szkłem przeziernym, laminowanym. Kapliczka jest zlokalizowana na cylindrycznym podniesieniu, które zostało otoczone schodami z centralnym założeniem cieku wodnego. Poprzez odpowiednie cofnięcie stopni i podstopnic stworzono koryto fontanny. Woda wypływając przez szczelinę ze zbiornika przelewowego płynie całą szerokością koryta tworząc jednolitą i równomierną taflę wody. Sprawia wrażenie iż kapliczka wyłania się z cieku wodnego i stanowi on podstawę dającą ciekawe efekty odbicia zwłaszcza w oświetleniu nocnym. Również dając uczucie chłodu i odprężającego szumu zwiększając atrakcyjność przestrzeni. Maszynownia fontanny została zlokalizowana po lewej stronie pod schodami z dostępem od przejścia na teren Collegium Minus, a zbiornik przelewowy w tylnej części schodów dostępny od góry poprzez klapę w chodniku ciągu pieszego.

Ciąg pieszy - Plac Kopernika do kościoła MBB

Istniejący ciąg komunikacyjny przemodelowano pod kątem możliwości dostępu służb ratowniczych i przeciw pożarowych. Poszerzono prześwit, który w miejscu najwęższym wynosi 4 m co jest wartością wystarczającą do dostępu w razie potrzeby przy czym przewiduje się indywidualną procedurę przeciw pożarową uzgodnioną z miejscową komendą straży pożarnej. Zabieg ten zwiększa również komfort użytkowania ścieżki i daje możliwość zagospodarowania ściany budynków gospodarczych szkoły na funkcję wystawienniczą. Materiałem wykończeniowym są płyty kamienne analogiczne do przewidzianych na przedpolu założenia przedpola wieży bramnej.  Granitowe szare o wymiarach 30 cm x 120 cm, 30 cm x 180 cm oraz 30 cm x 60 cm. Wzdłuż ciągu pieszego i działki 82/3 zaprojektowano zespół ławek wraz z zielenią wysoką. Siedziska mają formę prostopadłościanów ułożonych naprzemiennie w orientacji poziomej oraz ze wzrastającą wysokością wraz z chodnikiem. Daje to efekt rozbicia przestrzeni dając możliwość ciekawej gry światłocienia i gradacji napięcia wraz z podążaniem szlakiem, aż do punktu kulminacyjnego jakim jest cmentarz. Całość oddzielona jest od zagospodarowania działki 82/3 ścianą żelbetową o wysokości 110 cm w znacznym odsunięciu co daje przestrzeń na nasadzenia zielenią wysoką. Obszar pomiędzy elementami został wysypany otoczakami zielonymi małymi. Przeciwna strona ławek to tylnia ściana zabudowań gospodarczych szkoły. Zaprojektowano system paneli prezentacyjnych i zieleni pnącej na linkach stalowych w celu przykrycia i wykorzystania wolnej powierzchni. Zmieniając bezużyteczną i szpetną ścianę w element funkcjonalny i ciekawy wizualnie. Kolejnym elementem przy szlaku pieszym jest zagospodarowanie działki 82/3 przy kościele MBB.

Założenie parkowe

Zaprojektowano mały zespół parkowy przykościelny jako miejsce odpoczynku i wyciszenia po nabożeństwie w zieleni dającej przyjemny chłód latem. Przewidziano rozebranie obecnego budynku Caritas. Według ustaleń z proboszczem parafii nowa lokalizacja zostanie ustalona poza obszarem opracowania. Ograniczono teren utwardzony do płyt granitowych o wymiarach 30 cm x 780 cm rozrzuconych zgodnie z kierunkiem urbanistycznym cmentarza. Trzy elementy zostały podniesione do wysokości 45 cm i stanowią układ ławek. Zaplanowano także nowe nasadzenia zieleni niskiej i wysokiej w celu organizacji przestrzeni parkowej. Pozostała część placu jest pokryta trawą. Zakończeniem ciągu pieszego od Placu Kopernika do kościoła MBB jest mały cmentarz przykościelny.

Cmentarz

Zagospodarowanie jego obszaru jest analogiczne do zagospodarowania działki przykościelnej 82/3. Założono trzy alejki w tym dwie podłużne i jedna poprzeczna umożliwiające dogodną komunikację pomiędzy zabytkowymi nagrobkami. Wykonane zostały z płyt kamiennych granitowych, szarych. Nie planowano przeniesień grobów. Przestrzeń cmentarza została ograniczona z trzech stron otwierając się czwartą na ciąg pieszy i zespół parkowy. Oddzielenie od sąsiadującej działki szkoły przewidziano w postaci muru żelbetowego o wysokości 2 m z uwzględnieniem późniejszej modyfikacji ze względu na wyliczenia nasłonecznienia dla sali gimnastycznej na etapie projektu budowlanego. Mur służył będzie  między innymi do prezentacji w zieleni,  zachowanych elementów nagrobków kamiennych. Strona południowa cmentarza to skarpa betonowa o wysokości około 5m. Przewidziano zabezpieczenie w postaci balustrady normatywnej o wysokości 110 cm, a także gęsty żywopłot z choiny kanadyjskiej. Stworzy zamknięcie wnętrza cmentarza zielonym akcentem pomiędzy szarymi, surowymi ścianami. Strona wschodnia natomiast to ściana żelbetowa wysoka na 2 m. Została ona podzielona na pasma dzięki czemu uzyskano przezierność. Symbolicznie jest to granica nie do przejścia z możliwym lecz ograniczonym wglądem. Wzbudza zainteresowanie wnętrzem i sprawia iż ściana optycznie "traci na masie".  Na zakończeniu ściany od strony wnętrza cmentarza jest ławka drewniana zamontowana do ogrodzenia przedzielona symbolicznie na dwie części ostatnim podziałem ściany. Z drugiej strony natomiast po zejściu trzema schodami znajdują się ławki na ścianie żelbetowej będącej jednocześnie klombem na nasadzenia zielenią wysoką. Spełniające doskonale swoją funkcję w bezpośredniej korelacji z wejściem głównym do kościoła.

Oświetlenie

Przewidziano system oświetlenia nocnego całego zagospodarowania w czterech systemach. Światło zalewowe do podświetlenia obiektów wielko kubaturowych takich jak wieża bramna i kościół MBB. Przewidziano iż punkt świetlny w przypadku pierwszego obiektu jest zlokalizowany na nowo projektowanej wieży widokowej w celu dokładnego oświetlenia i zniwelowania efektu olśnienia przechodniów. Następne elementy świetlne to oświetlenie punktowe używane do podkreślenia elementów takich jak zieleń wysoka, kapliczki, elementy nagrobków kamiennych oraz przestrzenie w ogrodzeniu na cmentarzu przykościelnym. Kolejnym systemem jest oświetlenie liniowe używane w projekcie do podświetlenia pierwszego stopnia tarasu na założeniu amfiteatralnym oraz elewacji bocznej wieży widokowej. Ostatnim systemem są elementy niskonapięciowe - diody LED używane do podświetlenia elementów małej architektury. Między innymi podświetlenie ławek na przedpolu amfiteatru, działce przykościelnej oraz cmentarzu i jego bezpośrednim otoczeniu.

Komunikacja kołowa

Założenie urbanistyczne Wzgórza Zamkowego jest w całości wyłączone z ruchu pojazdów kołowych oprócz dwóch wyjątków. W razie nagłego wypadku przewiduje się dojazd odpowiednich służb na teren przedpola wieży z wjazdem od ulicy Osmańczyka oraz dojazdem na teren przykościelny z dostępem do wejścia bocznego z wjazdem od Placu Kopernika.
Należy uwzględnić jednak iż obszar wymaga dodatkowych uzgodnień przeciw pożarowych z miejscową komendą straży pożarnej w celu stworzenia indywidualnej procedury przeciw pożarowej.
Drugim przypadkiem jest dojazd do dwustanowiskowego garażu parafii wzdłuż szkoły, wieży bramnej i murów z wjazdem z ulicy Osmańczyka. Przewidziano zabezpieczenie przeciw nieautoryzowanemu wjazdowi na teren przedpola założenia obronnego przez zastosowanie systemu blokad automatycznych chowanych pod ziemię.

Imprezy masowe

Przewidziano możliwość ustawienia małej sceny w pobliżu murów obronnych ze strefą miejsc stojących, siedzących i strefą VIP według arkusza S-04. Na terenie przedpola wieży bramnej znajduje się uzbrojenie w postaci gniazd w posadzce elektrycznych, nagłośnienia, sterowania oświetleniem. Zakłada się także lokalizację gniazd na maszty z włókna szklanego do wieszania flag okolicznościowo.

Podczas wykonywania prac projektowych na etapie koncepcji nie przewidywano innych opracowań branżowych do pokazania rozwiązań przestrzennych.

ZESTAWIENIE POWIERZCHNI

CZĘŚĆ URBANISTYCZNA

POWIERZCHNIA UTWARDZONA 1789,23 m2
POWIERCHNIA BIOLOGICZNIE CZYNNA 1949,81 m2
CMENTARZ 250,48 m2
SUMA: 3989,52 m2

Nazwa projektu:
Zagospodarowanie Wzgórza Zamkowego w Opolu
Lokalizacja:
Opole, od ul. R. Osmańczyka, poprzez ul. M. Kopernika i Wł. Opolczyka  do schodów przy kościele MBB
Zespół autorski:
"Głuchowski Konarzewski architekci"
biuro@gluchowski-konarzewski.pl
mgr inż. arch. Marcin Głuchowski  +48 691 460 470
mgr inż. arch. Michał Konarzewski +48 660 494 866
www.gluchowski-konarzewski.pl
Osoby współpracujące:
Konsultacja techniczna - dr inż. arch. Bogdan Siedlecki
Dane inwestora:
Gmina Opole z siedzibą w Opolu  Rynek-Ratusz